بلاک در راه آهن
بلاک در راه آهن
راه آهن در واقع ابنیه مهندسی شده ای است که از دو ریل فلزی موازی تشکیل شده
و بر روی آن مجموعه ی واگن ها توسط یک کشنده یا بصورت خود کشش به حرکت در می آیند
مقررات عمومی سیر و حرکت در راه آهن
مقررات عمومی سیر و حرکت راه آهن مجموعه ای مشتمل بر دستورالعمل های فنی و ایمنی است
که در رابطه با وظایف مامورین (اعم از مامورین راه آهن و شرکتهای غیردولتی مرتبط با بخش حمل و نقل)
و نحوه عملیات و نظارت آنان بر امور سیر و حرکت قطارها و سایر وسائط نقلیه راه آهن و تامین ایمنی سیر آنها و نیز سلامت کارکنان راه آهن
و بخش های غیر دولتی و همچنین مسافرین تدوین گردیده است.
**کلیه کارکنان اعم از کارکنان راه آهن و بخش غیردولتی مرتبط با امور سیر و حرکت قطارها و وسایط نقلیه ریلی، از هر صنفی که باشند
بایستی در حفظ و سلامت مسافران و مامورین راه آهن،
حفظ و نگهداری و ایمنی وسائط نقلیه و محمولات آنها و همچنین اموال راه آهن که دراختیار دارند کوشا باشند
و برای تامین این منظور با کمال علاقه مندی از دستورالعمل ها و مقررات مربوط
به وظایف و روشهای اجرایی عملیات آنان پیروی نموده و به اجرا گذارند.
***اصطلاحات راه آهنی
ایستگاه
محوطه ای است محدود به مجموعه ای از سوزنها و خطوط به هم پیوسته
که در آن ساختمان های اداری و مسکونی و سکوهای بار و مسافر و سایر تاسیسات قرار دارد
و محل توقف ، تنظیم ، قبول ، اعزام و عملیات مانور و سبقت و تلاقی قطارها و سایر وسایط نقلیه راه آهن می‌باشد
و همچنین در آن امور مربوط به قبول و تحویل بار و توشه و سوار و پیاده شدن مسافران انجام می‌گیرد
که برحسب موقعیت و میزان فعالیت درجه بندی گردیده است و دارای محدوده مشخص و معینی می‌باشد.
** ایستگاه تشکیلاتی:
ایستگاهی است که به تناسب جمعیت و موقعیت صنعتی و اقتصادی منطقه و همجواری با شهرها و سازمانهای دولتی و بخشهای خصوصی احداث گردیده
که برای تنظیم و تشکیل قطارها دارای دسته مانور مستقل و پرسنل از قسمتهای مختلف سیروحرکت، ناوگان، خط، ارتباطات و علایم الکتریکی و پلیس بوده
و مجموعه‌ای از فعالیت های ترافیکی، دپو، پست بازدید، خط تعمیر، خط، ارتباطات و علایم الکتریکی و امور انتظامی در آن انجام می پذیرد
و دارای تاسیسات فنی، سینی دوار یاخط مثلث و خطوط صنعتی و تجاری بوده که ازآن منشعب می‌گردد.
**ایستگاه نیم بسته:
ایستگاهی است که برحسب مقتضیات و به موجب دستور راه آهن سوزنهای آن موقتا برچیده شده
و فقط توقف قطارب ه منظور سوار و پیاده شدن مسافران و قبول و تخلیه توشه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
**ایستگاه رابط:
ایستگاهی است بین چند ایستگاه که برحسب ضرورت و بطور موقت و بدون ایجاد ساختمان
و تاسیسات به منظور برقراری ارتباط بین دو یا چند بلاک ازمحورهای مختلف ایجاد می‌گردد
که فاقد خطوط فرعی بوده و صرفا دارای تعدادی سوزن منتهی به بلاک می‌باشد
که کلیه بلاکها مجهز به علامت حدود ایستگاه می باشد
و حسب مورد بر اساس دستورالعمل خاص کمیسیون عالی سوانح مورد بهره برداری قرار می گیرد.
**توقفگاه:
محلی است بین دو ایستگاه که بر حسب ضرورت و احتیاج برای سوار و پیاده شدن مسافران
از قطار مسافری یا مختلط طبق برنامه از آن استفاده می‌شود.
ایستگاه بسته:
ایستگاهی است که بنا به مقتضیات و دستور راه آهن موقتا سوزنها و علایم آن برچیده شده و قطارها در آن توقف نمی‌نمایند.
**ایستگاه موقت:
محلی است که در مواقع ضروری(سوانح یا انسداد خط) بین دو ایستگاه موقتا دایر می‌گردد
تا بتوان وسایط نقلیه ریلی امدادی را طبق مقررات مربوط به آن محل قبول و یا از آن محل اعزام و یا عمل مبادله را انجام داد.
***ایستگاه اضطراری:
به منظور روان سازی ترافیک و افزایش ظرفیت خط، ایستگاه اضطراری بین دو ایستگاه راه آهن
درمحور دو خطه در نقطه ای مشخص دایر می‌گردد
که فقط محدود به سوزنهای رابط خطوط زوج و فرد و علایم مربوطه بین دو ایستگاه طرفین می‌باشد
و رعایت موارد ایمنی سیر قطارها در این گونه ایستگاهها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
**حدود ایستگاه
از نظر رفت و آمد قطارها عبارت از علامت های ورودی ایستگاه بوده که فاصله آن از سوزن ورودی به شرح زیر تعیین می‌گردد.
* در ایستگاههایی که مجهز به علایم الکتریکی می‌باشند از علامت چراغ 3 نمای ورودی طرفین ایستگاه.
* در ایستگاههایی که دارای سیمافور می‌باشند از سیمافور ورودی طرفین ایستگاه.
* سایر ایستگاهها از تابلو حدود ایستگاه که در طرفین ایستگاه نصب شده است.
تبصره: حریم راه آهن: عبارت است از اراضی بستر و حاشیه راه آهن که حدود آن طبق قانون ایمنی راهها و راه آهن تعیین ومشخص گردیده است.
** خطوط ایستگاه
مجموعه خطوطی است که در داخل ایستگاه احداث و یا از آن به تاسیسات مجاور ایستگاه منشعب شده باشد و عبارتند از:
*خط اصلی ایستگاه: عبارتست از خطی که در امتداد خط بین دو ایستگاه طرفین واقع شده است.
*خطوط اصلی در ایستگاه راه آهن دو خطه عبارت از خطوطی است که در امتداد خط فرد یا زوج بین ایستگاههای طرفین قرار گرفته است.
*سایر خطوط ایستگاه، خطوط فرعی نامیده شده و بشرح زیر می‌باشند.
*خطوط قبول و اعزام قطارها که عبارت از خطوطی هستند که در کلیه ایستگاهها برای قبول و اعزام قطارها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
* خطوط مانور: خطوطی هستند که در ایستگاههای تشکیلاتی برای تنظیم و تفکیک قطارها (مانور) احداث گردیده اند.
* خطوط انشعاب: خطوطی هستند که از خطوط ایستگاه منشعب و به شرح زیر می‌باشند.
* خطوط صنعتی و تجاری: عبارت از خطوطی هستند که بنا بر احتیاج یا تقاضای شرکتها،
موسسات یا دیگر اشخاص دولتی یا غیر دولتی از خطوط داخل ایستگاه منشعب می شوند.
* خطوط تاسیساتی: خطوطی است که برای انجام امور جاری اختصاصی راه آهن
و شرکتها از قبیل خطوط کارخانجات و تعمیرات ، آبگیری ، سوختگیری ، مثلث ، دوار، مخازن راه آهن،کارگاههای ریل گذاری و امثال آن احداث می گردد.
*خطوط انبار: عبارت از خطوطی است که در محوطه انبارهای کالا و توشه و سایر انبارها به منظور تخلیه و بارگیری محمولات واگن‌ها احداث می‌گردد
و انتهای آن باید مجهز به سپر باشد.
* خط دوار: خطی است دایره شکل که برای تغییر جهت قطار و سایر وسایط نقلیه ریلی احداث می شود و از داخل خطوط ایستگاه منشعب می گردد.
* خط مثلث: خطی است مثلث شکل که مانند خط دوار به منظور تغییر جهت وسایط نقلیه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
* سینی دوار: وسیله ای است که جهت تغییر جبهه لکوموتیو و سایر وسایط نقلیه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
* پل متحرک: وسیله ای است ریلی با نیروی محرکه برقی که به منظور انتقال لکوموتیو
یا واگن و نیز سایر وسایط نقلیه از خطی به خط دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
* خط کور: خطی است که فقط از یک طرف با یکی از خطوط ایستگاه مرتبط بوده
(از این خط بنا به ضرورت می توان برای توقف وسایط نقلیه استفاده و از انسداد خطوط فعال ایستگاه جلوگیری به عمل آورد) و انتهای آن مجهز به سپر مخصوص می باشد.
* خط فرار: خطی است که صرفا وسایط نقلیه در حال فرار به آن هدایت می‌شوند
و همیشه باید آزاد بوده و در انتهای آن شن و ماسه انباشته شده و طول آن نباید از 18 متر کمتر باشد.
* خط تامین: خطی است که در دنباله انتهای خطوط طرفین ایستگاه به منظور قبول تلاقی همزمان در سیستم علایم الکتریکی احداث می‌گردد
و دارای شرایط خط فرار نیز می باشد.
* خط تعمیر: خطی است منشعب از خطوط فرعی ایستگاه تشکیلاتی که به منظور تعمیرات روزانه و جاری واگن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
* خط زوج یا فرد: درمحورهای دو خطه خط سمت راست جهت حرکت وسایط نقلیه ریلی که با افزایش کیلومتر از مبدا توام باشد،
خط زوج نامیده شده و خط سمت چپ جهت حرکت وسایط نقلیه ریلی که با کاهش کیلومتر از مبدا باشد، خط فرد نامیده می‌شود.
* ایستگاه تهران به عنوان مبدا اولیه در هر محوری که از آن منشعب می‌گردد تعیین و سایر محورهایی که از محور اصلی انشعاب یابند
راه آهن بنا به مقتضیات محور جدید تصمیم گیر می‌نماید، مانند محوربافق کاشمر.
* خط رابط: خطی است که دو محور مختلف شبکه ریلی رابه یکدیگر متصل می‌نماید.
*خط دنباله مانوری: خطی است که به منظور جلوگیری از انتقال مانور به خطوط قبول و اعزام در بلاک و تسهیل عملیات مانور در ادامه خطوط مانوری احداث می‌گردد.
*تپه مانوری: محلی است به شکل تپه و دارای خطوط شیب دار که با رهاسازی واگن قابل کنترل بوده
و به منظور تسهیل در انجام عملیات مانور و صرفه جویی در نیروی انسانی و نیروی کشش و سرعت در تفکیک و تنظیم واگن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تبصره: ایجاد انشعاب (نصب سوزن) در حد فاصل خط بین دو ایستگاه بطور دایم ممنوع است در صورتی که ضرورت ایجاب نماید
با موافقت راه آهن و با رعایت شرایط و دستور العمل خاصی که از طرف راه آهن تعیین می‌گردد
و همچنین نصب سوزن تامین برای مدت محدود و موقت دایر و پس از رفع نیاز برچیده خواهد شد.
**شماره گذاری خطوط
* خطوط واقع در محوطه هر ایستگاه اعم از محورها یک خطه یا دو خطه و… به ترتیب از اولین خط مجاور جبهه ساختمان ایستگاه شماره گذاری می‌شوند.
چنانچه در سمت پشت ایستگاه خطوطی باشد شماره آن از شماره بعدی آخرین خط جلوی جبهه ایستگاه، شماره گذاری خواهد شد.
**خط بین دو ایستگاه
*قطعه خطی است که دو ایستگاه مجاور را به هم متصل نموده و محدود به علایم حدود ایستگاه می باشد.
* در ایستگاههای محور دو خطه قطعه خطی که در امتداد خط اصلی فرد یا زوج دو ایستگاه مجاور را به هم متصل نماید
خط فرد یا زوج بین دو ایستگاه نامگذاری می‌گردد.
**بلاک
قطعه خطی است بین دو نقطه که برای تنظیم فاصله زمانی سیر قطارها مشخص می‌شود
به عبارت دیگر بلاک مقدار فاصله‌ای است که قطاری طی می‌نماید تا به قطار بعدی اجازه حرکت داده شود.
**در محور دو خطه بنا بر آنکه سیر قطار بین دو نقطه در امتداد خط فرد یا زوج باشد، بلاک فرد یا زوج نامیده می‌شود.
** دوراهی یا سوزن
دستگاهی است که برای تغییر مسیر حرکت وسایط نقلیه راه آهن به خطوط دیگر بکار برده می‌شود.
*حالت عادی سوزن (Normal): به حالتی از دوراهی گفته می‌شود که وسایط نقلیه را در مسیر اصلی هدایت نماید.
*حالت معکوس سوزن (Reverse): به حالتی از دوراهی گفته می‌شود که وسایط نقلیه را به مسیر فرعی هدایت می‌نماید.
* سوزن الکتریکی: دستگاه دوراهی است که تغییر وضعیت آن توسط برق و الکتروموتور وبافرمان اپراتور مجاز انجام می‌گیرد.
* سوزن نیمه الکتریکی: دستگاه دوراهی است که از طریق پانل علایم ، قفل آن آزاد شده و تغییر وضعیت آن توسط مامور موظف مجاز انجام می‌گیرد
و تا زمانی که کلید سوزن در پانل و در جای خود قرار نگرفته خطی که سوزن از آن منشعب شده به حالت اشغال می‌باشد.
* سوزن دستی: دستگاه دوراهی است که تغییر وضعیت آن توسط سوزنبان انجام می‌گیرد.
** گاباری
عبارت است از حد مجاز ابعاد فضایی که وسایط نقلیه راه آهن می توانند از آن عبور نمایند.
