دالگاژ قطار – تعاريف و اصطلاحات رايج در شبكه ريلي
دالگاژ قطار – تعاريف و اصطلاحات رايج در شبكه ريلي
تعاريف و اصطلاحات رايج در شبكه ريلي
تعریف: مقررات عمومی حرکت مجموعه اي مشتمل بر دستورالعملهای فني و ایمنی است
که در رابطه با وظایف مامورین (اعم از مامورین راه آهن و شرکتهای خصوصی)
و نحوه عملیات و نظارت آنان بر امور سیروحرکت قطارها و سایر وسائط نقلیه راه آهن و تامین ایمنی آنها و نیز سلامت کارکنان و مسافرین و بخش های خصوصی تدوین گردیده است.
دالگاژ :
[اصطلاح شبکه ریلی]هرگاه لازم باشد حسب ضرورت ( استفاده بهینه از نیروی کشش و . . . ) قطاری به وسیله لکوموتیو دیگر از انتها بدون اتصال لوله هوا قلاب شده
و به سمت جلو حرکت داده شود این عمل را دالگاژ گویند.
تعریف برخی از نمودارها و فرم ها و اصطلاحات راه آهن
ورقه سیر: هر قطاری که برای حرکت از ایستگاه مبدا به مقصد معینی آماده میگردد باید دارای ورقه سیر باشد
که در آن کلیه مشخصات قطار اعم از اسامی مامورین،شماره لکوموتیو،شماره واگنها،زمان توقف،سبقت،تاخیرات،زمان ورود و خروج از ایستگاههای مسیر و زمان رسیدن به مقصد
و وقایع حین حرکت در آن ثبت میگردد.
گراف: نمودار حرکت مکانی قطار وساير (وسائط نقليه ريلي) در بعد زمان را گراف می گویند
كه در آن زمان و مكان حركت ، توقف ، تلاقي ، سبقت ، مشخصات وسايط نقليه ريلي و تمام عمليات سير و حركتي محور حركت با درج کد مربوطه ثبت و ترسيم ميگردد.
تلفنگرام : پيامي است کتبی که داراي شماره و تاريخ بوده و توسط واحدهای مختلف راه آهن و مامورين ذیصلاح در مواقع نياز جهت اطلاع و اقدام مخابره مي گردد و بايستي در دفتر مخصوص ثبت گردد.
دستگاه ميله راهنما : دستگاهي است الکترو مکانیکی که در آن میله هایی با شرایط خاص تعبیه شده استو جهت اعزام وسائط نقليه ريلي مورد استفاده قرار می گیرد
بنحوي که در يك بلاك در آن واحد نمي توان بيش از يک ميله را از دستگاه خارج نمود .
جواز راه آزاد : فرمي است که در هنگام اعزام وسائط نقليه ريلي از ايستگاههاي غير علائمي و ايستگاههاي علائمي (هنگام خرابي علائم ) صادر گرديده
و به منزله مجوز حرکت تا ايستگاه بعدي مي باشد.
وسايط نقليه زوج : به وسايط نقليه اي كه حركت آنها همراه با افزايش كيلومتر خط از مبدا حرکت بوده اطلاق می گردد.
جواز راه آزاد زوج : فرمي است آبي رنگ که مجوز اعزام وسائط نقليه ريلي زوج بين دو ايستگاه ميباشد.
وسايط نقليه فرد : به وسايط نقليه اي كه حركت آنها همراه باكاهش كيلومتر خط از مبدا حرکت بوده اطلاق می گردد.
جواز راه آزاد فرد : فرمي است سفيد رنگ که مجوز اعزام وسائط نقليه ريلي فرد بين دو ايستگاه ميباشد.
برگ احتياط: فرمي است زرد رنگ که در آن موارد احتياطي از قبيل تقليل سرعت و … درج و به هنگام اعزام وسايط نقليه ريلي پس از اخذ امضاء به مامورين موظف تحويل مي گردد
تا در محلهای ذکر شده در برگ احتیاط موارد آنها را اجرا نمایند.
برگ تغيير خط قبولی : فرمي است زرد رنگ که به هنگام ضرورت تغيير (خط قبولي) به جهت هدايت وسايط نقليه ريلي به خط قبولی ديگر ايستگاه درسيستم جواز راه آزاد صادر مي گردد.
جوازآزمايش ترمز:فرمي است که پس از اتمام بازديدهاي فني و آزمايش ترمز قطار توسط بازديد کننده آلات ناقله صادر ومشخصات فني قطار درآن ثبت ميشود
که صدور آن به مفهوم تاييد سلامت قطار از نظر ترمز هوا ، ترمز دستي و ساير امور فني بوده وقطار
قابليت سير در آن منطقه حداقل تا پست بازدید بعدی يا پست بازديدي كه با توجه به شرايط منطقه سير،راه آهن آنرا معين وابلاغ مينمايد را دارد .
برچسب تعميرات : جهت الصاق بر روي واگنهاي تعميري مورد استفاده قرار گرفته
و حاوي اطلاعاتي نظير تاريخ صدور ، شماره واگن تعميري ، علت خرابي و محلي كه بايستي واگن تعميري واگذار گردد مي باشد كه حسب كاربرد آنها به انواع ذيل تقسيم مي گردند .
برچسب تعميرات آبي رنگ : اين برچسب جهت الصاق بر روي واگنهاي تعميري كه امكان تعميرات آنها در محوطه ايستگاه وجود دارد مورد استفاده قرار مي گيرد .
برچسب تعميرات زرد رنگ : اين برچسب بر روي واگن های تعميري كه بايستي جهت تعميرات ويژه به كارخانجات تعمير واگنها ، واگن خانه و يا محل ديگري واگذار گردد
مورد استفاده قرار مي گيرد .
برچسب تعميرات قرمز رنگ : اين برچسب جهت الصاق بر روي واگن های تعميري كه به دليل نقص آلات محركه ، باربندي و يا هر علت ديگري قابل حركت نبوده
و به هيچ وجه نبايستي تا خاتمه تعمير حركت داده شوند مورد استفاده قرار مي گيرد .
برچسب خاتمه تعميرات سفيد رنگ : اين برچسب جهت الصاق بر روي واگنهای تعميري كه تعميرات آنها خاتمه يافته مورد استفاده قرار مي گيرد .
طول مفيد خط: فاصلهبين دوعلامت دگاژ مربوط به يك خطراطول مفید آن خط می گویند.
بارنامه : سند حملی است که به تناسب نوع وسیله حمل و مشخصات کالا و گیرنده آن صادر می شود.
كارنامه لكوموتيو :. فرمي است كه در آن مشخصات مامورين لکوموتيو،شماره لكوموتيو،نوع قطار،ساعت ورودوخروج مامورين به دپودرآن درج گرديده
وتوسط ناظم دپو ايستگاه مبداء صادر وپس ازتحويل به لکوموتيوران و اعزام لکوموتیو به خطوط ایستگاه بايدبه اطلاع متصدي ترافيك نيزبرسد.
مجوز تردد با لكوموتيو : مجوزي است براي تردد ماموريني كه حسب ضرورت باید با لكوموتيو سیر نماید اما نام آنها در كار نامه لكوموتيو قيد نشده است صادر می گردد.
دفترچه تعمیرات لكوموتيو :دفترگزارشي است که کليه معايب ،تعميرات وبازديدهاي انجام شده مربوط به لکوموتيو درآن ثبت ومستند ميگردد.
19-15: مانور : هرگونه جابجائي وسائط نقليه ريلي در داخل ايستگاه يا محوطه مانور كه به قصد خروج از حدود ايستگاه نباشد مانور مي گويند .
دالگاژ : هرگاه لازم باشد حسب ضرورت ( استفاده بهينه از نيروي كشش و … ) قطاري به وسيله لكوموتيو دیگر از انتها بدون اتصال لوله هوا قلاب شده و به سمت جلو حركت داده شود اين عمل را دالگاژ گويند.
آزمايش ترمز : تست عملي ترمز وآزادسازي ترمزكه قبل از حركت قطار جهت اطمينان از سالم و آماده به کار بودن ترمز هواي قطارانجام ميشود.
پعبوراز سوزن غلط: عبارتست از تغيير وضعيت دو راهي تحت تاثير نيروي مكانيكي ناشي ازعبور غیر مجاز وسيله نقليه ريلي كه از سمت پاشنه سوزن (تيكه مركزي) درمواقع غلط بودن مسير سوزن به تيغه سوزن اعمال مي گردد .
پتلاقي : ورود دو قطار از بلاكهاي طرفين به خطوط تعيين شده یک ايستگاه را تلاقي مي‌گويند.
سبقت : پیش افتادن يك وسيله نقليه ريلي از ديگري را كه در يك جهت حركت مي‌نمايند سبقت مي نامند .
وزن ترمز يک قطار: مجموعه عواملی کهدرنگهداشتن یا ترمز شدن یک وسیله نقلیه درحال حرکت تاثیر می گذارد وزن ترمز آن نامیده می شودومقدارآن ازطرف کارخانجات سازنده طی آزمایشات علمی وتجربی باواحد تن محاسبه وبه صورت عددی ثابت روی بدنه وسایط نقلیه ثبت می گرددومهمترین عوامل فوق عبارتنداز:
نیروی وارده برکفش ترمز، زمان پرشدن سیلندرترمز، نوع ساختمان وسیله نقلیه.
درصد وزن ترمز: ميزان وزن ترمز سالم و آماده به کار قطار در ازاء هر يکصد تن وزن کل قطار را درصدوزن ترمز مي نامند.
100 × مجموع وزن ترمز قطار = درصد وزن ترمزقطار
وزن قطار
پدال ايمني Dead man) ): دستگاهي است كه جهت هوشياري لکوموتيوران در کابين لکوموتيو نصب مي گردد
و لکوموتيوران موظف است قبل از شنيدن صداي آلارم با فشار دادن پدال يا تكمه عمليات آن را خنثي نمايد
در غير اينصورت فرمان تخليه هواي لوله اصلی قطار توسط سيستم صادر و قطار متوقف مي شود .
ترمز خودكار :دستگاهي است كه در لكوموتيو نصب شده و با دريافت فرامين ازتجهيزات داخل خطوط (ماگنت و … ) هشدارهاي صوتي و نوري صادر مي نمايد
چنانچه لكوموتيوران پس از بروز آلارم نسبت به خنثي نمودن آنها اقدام ننمايد فرمان تخليه هوای لوله اصلی توسط سيستم صادر و قطار ترمز مي نمايد .
ترمز دستي: مجموعه اي متشکل از تجهیزات( اهرم بندي) فلکه است که با چرخش فلکه وانتقال نيرو به صورت مکانیکی به کفش ترمز،
عمل ترمز در وسیله نقلیه اعمال شده .كه موجب ترمز.ومهار واگنهاي متوقفمي گردد
تعریف مشاغل سیروحرکت
رئیس ایستگاه: مسئول اداره کلیه امور ایستگاه طبق وظایفی که برای او تعریف شده می باشد.
مسئول وقت ایستگاه: مسئولیت امور ایستگاه برای مدت معینی به او محول می گرددکه وظایف رئیس ایستگاه را طبق آئین نامه در آن مدت انجام می دهد.
مسئول و متصدی ترافیک :درایستگاههای تشکیلاتی تمام یا قسمتی از وظایف فنی ایستگاه به آنها محول می گردد که طبق مقررات در هر کشیک انجام می دهند.
سرمانورچی: درایستگا ههای تشکیلاتی طبق نظر مسئول وقت ایستگاه مسئولیت تنظیم و تشکیل و تفکیک قطارها و قرار دادن واگنها در محلهای مربوطه راعهده دار می باشد.
مانورچی: درایستگاههای تشکیلاتی در تنظیم و تشکیل و تفکیک قطارها تحت نظر سرمانورچی انجام وظیفه می نماید.
مانورچي راهنما: مسئولیت راهنمائی لکوموتیووسایروسایط نقلیه درمحوطه ایستگاه را عهده دارمی باشد.
سوزنبان: مسئول مراقبت از سلامت دستگاه سوزن و تنظیم مسیر خطوط طبق وظایفی که برای او تعیین شده می باشد.
مامورین بازدید آلات ناقله: مسئول بازدید فنی كامل قطارها ( باری و مسافری ) و صدور جواز سلامت سیرقطار در ایستگاه می باشد.
تعميركارواگن –تعميرات واگنها را بر عهده دارد وهمچنين در بازديد قطار ورفع عيوب جزئي در معيت وتحت نظر مامورين بازديد شركت مينمايد.
مسئول كنترل ترافيك: مسئوليت کنترل و نظارت بر كليه امور ترافيكي منطقه از جمله قبول و اعزام قطارها ، سبقت ،تلاقي ،توزيع واگنها ، برنامه ريزي حركت قطارها
، استفاده بهينه از نيروي كشش و ظرفيت واگنها ، تخليه و بارگيري واگنها و ساير امكانات موجود در خطوط راه آهن وثبت وقایع را مطابق مقررات بر عهده دارد.
كنترلرترافیک : مسئوليت نظارت وکنترل بر سير وسائط نقليه ريلي مطابق با برنامه هاي ابلاغي و انجام بموقع امور از قبيل مانورو.
.. و همچنين ترسيم نمودار سير (گراف) را بر عهده دارد و تحت نظر مسئول کنترل انجام وظيفه مي نمايد.
كنترلر نيروي كشش ( ناوگان ): با همكاري كنترلر سيروحركت ناحيه به امور فني مربوط به لكوموتيو و واگنها وجرثقيل ها نظارت نموده
و در صورت لزوم به راهبران قطار ها در طول خط مشاوره ارائه مي نمايد.
کنترلرراهبری قطار: باهماهنگی وهمکاری کنترلرسیروحرکت به امورفنی سیر قطارهاوعملکرد و ساعت كار مامورین راهبری نظارت می نماید
و در صورت لزوم به راهبران قطارها در طول خط مشاور ارائه مي نمايد.
ناظم دپو : تحويل و تحول لكوموتيوهاي آماده به سرويس ، هماهنگي جهت تامين مامورین راهبری و نظارت بر حسن اجراي برنامه ابلاغي را بر عهده دارد.
رئیس قطار : مسئول امورفنی ومالی وایمنی سیروقطاربوده و بر عملكرد سایرمامورین قطارطبق وظایفی که برای اوتعین شده نظارت می نماید
لكوموتيوران: مسئوليت هدايت لكوموتيو و قطار را عهده‌دار مي باشد.
شرایط سیر لکوموتیو : لکوموتیوهنگامی مجازبه حرکت است که سیستمهای ایمنی ( سرعت نما وسیگنال،رله،pcs یاایرفلومتر،سیستم رادیوئی) آن به خوبی عمل نماید
چنانچه هرگونه اختلالی درسیستمهای یادشده بوجود اید لکوموتیوران موظف است دراولین ایستگاه مراتب راتلفنگرامی به کنترل اعلام وپس ازکسب تکلیف از کنترل اقدام نماید
رانندگان ساير وسائط نقليه را به نام آن وسيله.مي نامند.
آموزگار لکوموتيوران: وظيفه آموزش و ارزيابي مامورین راهبری قطار را در تمام مراحل لكوموتيوراني به صورت تئوري و عملي بر عهده دارد.
لكوموتيوران كارورز: لكوموتيوراني است كه تحت نظر لكوموتيوران و آموزگار لكوموتيوران(به منظور كسب مهارت در امر لكوموتيوراني) همراه قطارسير مي نمايد.
مامور فني : مسئوليت بازديد فني و كنترل تجهيزات قطار رابراساس شرح وظایف تعین شده از مبداء تا مقصد بر عهده داشته و تحت نظر رئيس قطار انجام وظيفه مي نمايد.
راهبان : مسئوليت بازديد از قطعه خط تعيين شده را بر عهده دارد.
راهدار : مسئوليت حفاظت از گذرگاه همسطحرا بر عهده دارد.
مامورين خط وسازه های فنی : مسئوليت نگهداري وتعمیرات خطوط و سازه هاي فني را بر عهده دارند.
سرپرست كارگاه : مسئوليت برنامه ريزي ، هماهنگي و نظارت بر عمليات اجرائی خط وسازه های فنی و مامورين مربوطه را در کارگاه های عملياتي بر عهده دارد .
مسئول حركت : مسئوليت امورسیرو حركت کلیه وسایط نقلیه ریلی و هماهنگي درکارگاههای عملیات اجرائی رامطابق مقررات بر عهده دارد.
تكنيسين راهبر مانور:مسئول مراقبت از سلامت دستگاه سوزن و تنظيم مسير خطوط طبق وظايفي كه براي او تعيين شده مي باشد
و نيز به منظور كسب مهارت در امر راهبري لكوموتيو مانور براساس شرح وظايف معين شده انجام وظيفه مي نمايد.
متصدي راهبر مانور2:در ايستگاههاي تشكيلاتي در تنظيم و تشكيل قطارهاتحت نظر مسئول راهبر مانور، طبق وظايفي كه براي او معين شده انجام وظيفه نموده
و نيز طبق شرح وظايف تعيين شده جهت كسب مهارت در امور راهبري لكوموتيو انجام وظيفه مي نمايد.
متصدي راهبر مانور1: مسئوليت هدايت لكوموتيو مانوري را جهت تنظيم قطار و ساير امور مانور درايستگاههاي تشكيلاتي عهده دار مي باشد.
مسئول راهبر مانور: در ايستگاههاي تشكيلاتي طبق نظر مسئول وقت ايستگاه جهت تنظيم وتشكيل و تفكيك قطارها و قراردادن واگنها در محل هاي مربوطه اقدام مي نمايد.
راهبر پايه2: مسئوليت هدايت لكوموتيو و قطار هاي باري را عهده دار مي باشد.
مسئول راهبر قطار: مسئول امور فني و مالي و ايمني سير قطارها بوده و نيز به عملكرد ساير مامورين قطار طبق وظايفي كه براي او تعريف شده نظارت مي نمايد.
راهبر پايه1: علاوه بر انجام وظيفه به عنوان مسئول راهبر قطار و مشاغل مادون مسئوليت هدايت قطارهاي مسافربري را عهده دار مي باشد.
استاد راهبر قطار: وظيفه آموزش و ارزيابي مامورين راهبر قطارها را در تمام مراحل راهبري قطار به صورت تئوري و عملي برعهده دارد.
سيستمهاي علائم الکتريکي :
تجهيزاتي است الکتریکی ومکانیکی كه به منظور پیشگیری از خطای انسانی و بالا بردن سرعت انتقال فرامین و تسريع و تسهيل در امور و ايمني سيروحركت نصب مي گردد.
سيستم محلي : عبارتست از مجموعه آلات و ادواتي که بوسيله جريان الکتريکي بين سوزنها و چراغهاي علائم
و ساير تجهيزات ايستگاهها از طریق اینترلاکینگ ارتباط برقرارنموده وفرامين لازم را از طريق پانل محلي به تجهيزات ايستگاه صادر نمايد.
سيستم کنترل ازراه دور یاRC ( Remote Control ) دستگاه كنترل از راه دور است كه در مركز فرماندهي نصب شده و تعداد محدودي از ايستگاههاي تحت فرمان را كنترل مي نمايد.
سيستم کنترل ترافیک مرکزی یاC.T.C ( Centeralized Traffic Control ) دستگاه كنترل از راه دور است
كه در مركزفرماندهي نصب شده و تعداد زيادي از ايستگاههاي تحت فرمان را كنترل مي نمايد
مامور علائم الکتریکی: طبق وظایف معینه عهده دار نگهداري وتعمیرات تجهیزات منصوبه درمحوطه ایستگاه واطاق علائم می باشد.
کارشناس مسئول C.T.C(سرپرست منطقه) : مدیریت امور کنترل ترافیک منطقه تحت پوششC.T.C مربوطه رانظارت نموده
و پشتیبانی کلیه کشیکها ، هماهنگیهای لازم با كنترل مركزي و کنترلهای چند ناحیه تحت پوشش را بر عهده دارد .
کارشناس C.T.C( فرمانده منطقه) نظارت برکلیه عملیات رفت وآمد،تنظیم وتفکیک وهمچنین تعین
محلهای تلاقی یاسبقت،توزیع واگنهاونظارت درتسریع بارگیری یاتخلیه وهمچنین رسم گراف رابرعهده دارد.
کاردان C.T.C( فرمانده پانل C.T.C) : هرگونه عملیات روی پانل فرماندهی منحصرا” برعهده کاردان C.T.C بوده
ودرهرحال دخالت درعملیات پانل توسط هرمقام C.T.C مجازدیگری قبل ازتحویل گرفتن کشیک ممنوع است.
انواع چراغها ( سيگنالها ) و نماها :
چراغ اصلي حركت (Blok Signal ) : چراغي است دو نما به رنگهاي سبز و قرمز كه درفاصله 315 متري سوزن خروجي ايستگاه نصب شده و نماي سبز آن مجوز ورود به بلاك مي باشد.
چراغ شروع حركت ( Start Signal ) : چراغي است كه در نزديكي دگاژ و در سمت راست هر خط نصب شده و داراي دونماي ( قرمز و سبز) يا سه نماي ( سبز ، زرد و قرمز) مي باشد
كه در ايستگاههاي فاقد بلاك سيگنال به منزله فرمان اصلي حركت مي باشد.
چراغ ورودي (Home Signal ) : چراغي است سه نما (سبز ، زرد و قرمز) كه در ورودي ايستگاه نصب شده و با توجه به شرايط ورود وسيله به ايستگاه نماي آن تغيير مي يابد .
چراغ بعد از چراغ ورودي (After Home Signal) : چراغي است با سه نما ( سبز ، قرمز و زرد) كه در نزديكي سوزن ورودي ايستگاه نصب شده
و در مواقع مانور از نماي زرد آن استفاده مي گردد همچنين در زمان ورود قطار نماي سبز و زرد آن از چراغ ورودي ايستگاه تبعيت مي نمايد که به آن چراغ مانوری نیز می گویند.
كه درسيستمR.C پايه كوتاه ودر برخی محور ها پايه بلند است ونیزدرایستگاههای تشکیلاتی به منزله توقف وسپس ورودبه خط غیرعلائمی باعلامت سوزنبان میباشد.
چراغ خبري ( Distant Signal ) : چراغي است دو نما ( سبز و زرد) كه به منظور اطلاع از نماي چراغ اصلي نصب مي گردد .
نماي زرد آن زماني روشن است كه نماي چراغ اصلي قرمز بوده و در غير اينصورت سبزمي باشد .
نماي سبز: اين نما به مفهوم عبور آزاد مي باشد
نماي زرد : اين نما به مفهوم عبور با احتياط مي باشد
نماي قرمز : اين نما به مفهوم توقف مي باشد
نماي سبز چشمك زن : اين نما به مفهوم ورود به خطوط انشعابي از بلاك مي باشد
نماي زرد چشمك زن : اين نما به مفهوم ورود به خط اشغال ، خط كور و خط غير علائمي است .
نماي قرمز چشمك زن : اين نما به مفهوم ورود وسيله نقليه از بلاك به خط غير علائمي ايستگاه مي باشد .
محور شمار : دستگاهي است كه در زمان خروج وسيله نقليه از ايستگاه اعزام كننده تعداد محور ها را به صورت صعودي شمارش نموده
و ضمن ذخيره در ايستگاههاي طرفين اشغال بودن بلاك را نمايش مي دهد
و با رسيدن وسيله نقليه به ايستگاه قبول كننده (ورود وسيله نقليه به ايستگاه)با شمارش نزولي و صفر شدن تعداد محورها ( ورود كامل وسيله نقليه ) آزادي بلاك را نمايش مي دهد.
سيمافور :عبارتست از ميله اي فلزي به ارتفاع حدود 6 متر كه در انتهاي فوقاني آن بازوي متحركي وجود داردكه حالتهاي مختلف توقف و عبور آزاد را نمايش مي دهد .
